Blog: Art Rotterdam Projections 2014

Art Rotterdam Projections 2014 kenmerkt zich door theatraal karakter

Sinds 2013 is de kunstbeurs Art Rotterdam uitgebreid met een videobeurs: Projections. In een verduisterde ruimte, apart van de rest van de beurs, tonen binnen- en buitenlandse galeriehouders op grote schermen werk van videokunstenaars die zij vertegenwoordigen. Afgezonderd van de beursdrukte, het licht en het rumoer, heeft deze presentatieruimte (dit jaar voor het eerst in de oude Van Nelle fabriek) absoluut museale allure. Negentien galeriehouders exposeren ieder een videowerk van een kunstenaar. Welke trends voorspelt deze selectie op Projections? Als we de videowerken zien als een overzicht van het genre op dit moment, lijken documentaire video’s (denk bijvoorbeeld aan Erik van Lieshout) of juist het uiterst gestileerde en filmische (denk aan Mark Lewis of Gabriel Lester) passé.* Performance-achtige uitingen, in de vorm van maskerades, het opvoeren van bepaalde rollen of juist opvallend afwijkend gedrag, domineren dit jaar de videobeurs.

Maskerade
Een van de eerste video’s die ik op Projections bekijk is die van Melanie Bonajo. Haar werk ‘Matrix Botanica – Biosphere above Nations’ werd gerealiseerd met het bedrag dat zij won met de MK award 2013. Bonajo staat bekend om haar performances en in deze video zien we haar (en anderen) uitgedost als (moderne?) indianen, compleet met verentooien, glitter-outfits en bloemenkettingen. Samen voeren zij een ritueel op waarmee de natuur wordt vereerd.

Ook in andere video’s speelt het verkleden een belangrijke functie. In de video van de Amerikaanse Mary Reid Kelley dragen de hoofdrolspelers opvallende maskers en kostuums, allemaal door de kunstenaar ontworpen en gemaakt. Reid Kelley’s video’s kenmerken zich door een theatrale stijl; de zwart/wit film, de dramatische maskers en make-up doen denken aan de Expressionistische films uit het begin van de twintigste eeuw. ‘Priapis Agonistes’ (2013) vervlecht een Griekse mythe over een vruchtbaarheidsgod met een hedendaagse verhaallijn, en houdt zich te midden van een animatie en een performance. In Danika Dakic’s ‘First Shot’ (2007/8) voeren twee verstandelijk gehandicapte acteurs een toneelstuk op. Hun gezichten zijn afgeschermd door de maskers en af en toe spelen ze op muziekinstrumenten. Aarzelend dragen ze hun teksten voor.

Het performatieve
Bij andere videowerken gaat het niet zo zeer om een letterlijke maskerade, maar eerder om het opvoeren van een rol en het losbreken uit de realiteit. In de prachtige video van Fernando Sanchez Castillo ‘Stone Soul Army’ (2013) breekt een Peruaanse militaire big band uit zijn keurslijf. In hun officiële kostuums staan ze opgesteld op een militair terrein en beginnen ze met stenen ritmes te tikken op het voertuig in de quasi-komische video.

Priscilla Fernandes neemt de rol aan van docent en in haar komische video ‘In Search of the Self’ (2009). Aan de hand van tabellen en wiskundige formules, die zij op een schoolbord schrijft, legt zij uit hoe identiteit wordt gevormd. Zelfs in het beduidend meer serieuze ‘Yours in Solidarity’ (2013) van Nicoline van Harskamp wordt toneel gespeeld. Van Harskamp schreef een script aan de hand van persoonlijke brieven van een Nederlandse anarchist aan gelijkgestemden. Acteurs en theoretici (ik herkende hier een oud-docent van de UvA) voeren ietwat geforceerd het stuk op.

Absurdisme
Galerie Ellen de Bruijne toont net als vorig jaar werk van Errka Nissinen. ‘Inner Space’, direct na de beurs aangekocht door De Hallen/Stedelijk, parodieert de jaren tachtig en negentig video-televisiecultuur. Verschillende absurdistische hoofdstukjes worden aan elkaar gezongen. We zien Nissinen terwijl hij achtereenvolgens a la Freddy Mercury een huiskamer schoonmaakt en een hoofdrol in een misdaadachtige scene speelt.

‘Stasis’ van Ruben Bellinkx, gepresenteerd door Geukens De Vil, kan aan de andere kant van het absurdisme-spectrum geplaatst worden. In een donkere ruimte staan mannen in pak opgesteld. Ze praten en bewegen niet. De close-up shots worden opgevolgd door een medium close-ups en langzaam krijgen we de gehele situatie te zien: de mannen hebben zich (letterlijk) vastgebeten in een tafelblad en dragen gezamenlijk een tafel. Een duister en poëtisch beeld.
Dan is er ten slotte nog de ietwat flauwe video ‘The Ghost of Modernity’ van Miguel Angel Rios, waar een glazen kubus de hoofdrol speelt. De kubus, zoals de titel al verklaart een verwijzing naar modernistische sculptuur van de jaren zestig, zweeft van Peru naar Mexico en landt tussen de lokale bevolking.

Vervreemding
Waar de afgelopen jaren veel videokunstenaars zich richten op het filmische, het onderzoeken van filmtechnieken en het inspelen op verwachtingen van het publiek, lijken de videomakers zoals op Projections geïnteresseerd in iets anders. Zij zijn niet bezig met het imiteren van een filmrealisme, in plaats daarvan is het fysieke en het afwijkende voor hen van groot belang. Op een enkele uitzondering na tonen ze geen stadsbeelden of vergezichten, geen schilderachtige video’s, maar breken los van de realiteit en creëren eigenhandig een nieuwe: theatraal en performatief. Het lichaam, van de kunstenaar zelf of die van acteurs, is van groot belang, net als het verkleden en het aannemen van een rol. Het levert geen beelden op dan die we dagelijks om ons heen zien, of een bepaald soort realisme zoals die in films. Deze videokunstenaars creëren een andere relatie tot de werkelijkheid en brengen daarmee vervreemding teweeg.
Waar videokunst volgens sommigen ooit ontstond vanuit de performance kunst in de jaren zeventig, is het performatieve een intrinsiek onderdeel van recente videokunst. Wellicht ook niet gek in het licht van de algehele performance-trend op dit moment. En dat daarbij ook een dosis humor komt kijken kan ik alleen maar toejuichen.

 

* Alleen het schilderachtige werk van Frank Ammerlaan en de video-installatie van Yanh Ah Ham lijken binnen de traditie van de gestileerde op film-gebaseerde te passen.